Szałwia lekarska - Salvia officinalis

Właściwości

Szałwia lekarska poprawia pracę układu trawiennego, obniża poziom cukru we krwi, a napary z niej łagodzą zapalenia gardła i skóry. Ponadto działa kojąco na depresję, zmęczenie, wyczerpania. Napar z szałwii stosuje się przy nadmiernym poceniu nocnym, zwłaszcza u gruźlików i neurotyków. Dzięki bakteriobójczym właściwościom stosuje się szałwię także zewnętrznie do płukania jamy ustnej, gardła, przy ropnym zapaleniu dziąseł, pleśniawce i przy anginie. Napar szałwii stosuje się także do okładów na trudno gojące sią rany, owrzodzenia żylakowate nóg a także jako dolewkę do kąpieli w chorobach reumatycznych, wysypkach i innych schorzeniach skórnych. Herbatka z liści łagodzi przeciwdziała biegunce, służy też do irygacji pochwy w upławach. Dalej jest także (słabym) środkiem przeciwgrzybiczym, oraz przeciwkaszlowym, łagodzącym dolegliwości wystąpujęce w okresie menopauzy, skutecznym w ślinotoku.

W kuchni

Liście szałwii lekarskiej zrywane przed okresem kwitnienia są używane jako przyprawa. Stosuje się ją jako dodatek do sałatek, mięsnych i drobiowych farszów, ciast i deserów. W Niemczech przyprawia się nią węgorza. Doskonale komponuje się z daniami, których składnikami są pomidory, kapusta i groch. Duże zastosowanie znalazła zwłaszcza w kuchni włoskiej. Ma lekko gorzkawy smak, dlatego należy używać jej oszczędnie. Zbyt duża ilość nadaje potrawie nieprzyjemny zapach. Przez proces suszenia smak przyprawy nasila się. Suszona szałwia może być przechowywana do 3 lat w szczelnym opakowaniu. Po tym okresie traci swój zapach. Powinny jej unikać kobiety w ciąży.

Rozmaryn lekarski - Rosmarinus officinalis

Właściwości

Rozmaryn lekarski jest rośliną leczniczą: zawiera olejki - cyneol, pinen, cymen, borneol. Posiada działanie odkażające, pobudzające oraz wzmacnia pamięć. Z liści otrzymuje się antyseptyczny środek do mycia przyborów w łazience, a dodane do kąpieli pobudzają krążenie krwi.

W kuchni

Rozmaryn jako roślina przyprawowa używana jest głównie w kuchni hiszpańskiej, bałkańskiej, meksykańskiej do mięs, wędlin i sosów. Kwiaty dodaje się do sałatek, a kandyzowanymi ozdabia się potrawy. Łodyga może być używana jako szpikulec do szaszłyków - nadaje im niepowtarzalny zapach i smak.

Lawenda wąskolistna - Lavandula angustifolia

Właściwości

Kwiaty zawierają olejek eteryczny (w jego skład wchodzą: linalol, geraniol, furfurol, pinen, cyneol, borneol) oraz barwniki (antocyjany), garbniki, cukry, związki mineralne. Zarówno surowiec jak i olejek mają działanie przeciwskurczowe, uspokojające i antyseptyczne. Jako środek żołądkowy działa wiatropędnie i uspokakająco, jednocześnie poprawiający trawienie. Kwiaty służą do sporządzania toników dla wrażliwej i delikatnej skóry. Przyspieszają one regenerację naskórka, działają antyseptycznie i przeciwtrądzikowo. Lawenda wąskolistna używana jest także jako roślina ozdobna: chętnie sadzona w ogrodach, wykorzystywana do nadawania zapachu pościeli i bieliźnie. Kwiaty oraz łodygi lawendy lekarskiej można używać do robienia bukietów kwiatowych. Suszoną lawendę lekarską dodaje się do aromatycznych saszetek oraz potpuri.

W kuchni

Suszone liście, pączki oraz kwiaty używane sią do przyprawiania potraw mięsnych oraz warzywnych. Kwitnące gałązki oraz świeżo pokrojone liście można dodawać do sosów sałatkowych, sałatek, win oraz octów winnych. Kwiaty lawendy lekarskiej dodawaje się także do lodów, galaretki czy budyni. Ekstrakt z olejku lawendowego jest używany na skalę przemysłową do dodawania smaku cukierkom, pieczonym wyrobom, gumie do żucia, żelatynie, budyniom oraz do różnych rodzajów napojów.

Biedrzeniec mniejszy - Pimpinella saxifraga

Właściwości

Kłącze i korzenie biedrzeńca są środkiem wykrztuśnym oraz rozkurczowym. Zaleca się je w astmie, schorzeniach górnych dróg oddechowych, ale także przy wzdęciach, biegunce, bólach żołądka spowodowanych przejedzeniem. Znajduje również zastosowanie w schorzeniach pęcherza i dróg moczowych oraz w kamicy nerkowej i dnie.

Kocanka włoska - Helichrysum italicum

Włałciwości

Kocanka jest wykorzystywana w medycynie ludowej w leczeniu zapaleń, kaszlu, gorączki, bólu mięni i stawów, w zapaleniu żył, chorobach wątroby i dróg moczowych oraz w zwalczaniu reakcji alergicznych i leczeniu astmy. Kocanka to również istotny składnik w pielęgnacji skóry. Posiada korzystny wpływ na naczynka, działa obkurczająco oraz zmniejsza opuchnięcia, sprzyja szybkiemu zanikowi siniaków, obtłuczeń i zaczerwienień skóry, przyspiesza wchłanianie i niwelowanie wybroczyn oraz krwiaków powstałych po urazach, zabiegach medycznych i kosmetycznych. W przypadku drobnych zranień, hamuje krwawienie i uśmierza ból. Jednocześnie wykazuje intensywne działanie przeciwzapalne i łagodzące.

Macierzanka zwyczajna - Thymus pulegioides

Właściwości

Macierzanka zwyczajna jest ważną rośliną leczniczą. Działa silnie odkażająco i jest zalecana jako środek przeciwkaszlowy oraz wiatropędny.

W kuchni

Stare księgi zielarskie radzą dodawać macierzankę do potraw mięsnych i rybnych, ponieważ reguluje ona trawienie. Przyprawę stanowi suszone ziele zebrane na początku kwitnienia. Macierzanka ma bardzo aromatyczny zapach i korzenny, gorzki smak. Jest przyprawą używaną przede wszystkim w kuchni śródziemnomorskiej, bardzo zbliżoną do tymianku pospolitego i jak on nadaje się szczególnie do przyprawiania potraw tłustych i ciżkostrawnych.

Mięta pieprzowa - Mentha piperita

Właściwości

Liście mięty pieprzowej zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, pobudzają wytwarzanie żółci, usprawniają pracę jelit. Stosowane są jako środek wiatropędny, przy zaburzeniach trawienia, w schorzeniach wątroby i dróg żółciowych. Mają także właściwości przeciwbakteryjne i nieznacznie uspokajające. Olejek miętowy ma podobne, ale silniejsze działanie, szczególnie jako środek odkażający i uspokajający. Stosowany zewnętrznie w nieżycie nosa, do inhalacji przy nieżytach gardła i oskrzeli. Stanowi także składnik preparatów do użytku wewnętrznego przy zapaleniu dróg żółciowych i w schorzeniach wątroby lub jelit.

W kuchni

Mięta najpopularniejsza jest w formie herbaty. Jest także ważnym dodatkiem do najróżniejszych napojów owocowych, drinków, deserów, lodów, kremów i musów. Mięta pieprzowa znakomicie pasuje także do potraw mięsnych, zwłaszcza gotowanych i duszonych. Posiekana podkreśla smak zup, sosów, dipów, sałatek i szpinaku. Popularny sos miętowy, podawany zarówno na zimno jak i na gorąco doskonale pasuje do pieczeni baraniej lub ryb z rusztu.